Sigmabase homepage

Onder een dilemma wordt een keuze tussen twee (of meer) even (onbevredigende) alternatieven verstaan. Toen kwaliteit nog simpel was, dat wil zeggen toen we nog maar op een of twee stakeholders focusten, de klant en de aandeelhouder, toen viel het omgaan met dilemma's wel mee. Het ethisch gehalte van de afwegingen was niet erg hoog. Tegenwoordig hebben we het echter over afwegingen van productie en winst tegenover het uitputten van schaarse bronnen en tegenover kinderarbeid, van korte tegenover lange termijn, van huidige generaties tegenover toekomstige generaties. En al die toenemend ethische dilemma's worden afgewogen binnen een uitdijende groep van stakeholders die dankzij de moderne informatietechnieken van alles binnen de kortste tijd op de hoogte kunnen raken én soms ook nog in staat zijn een vuist te maken. Voorwaar een mijnenveld.

De aanpak van dilemma's ziet er in grote lijnen als volgt uit:
1. Beschrijf betrokkenen en het dilemma
2. Stel vast welke belangen en welke waarden en normen een rol spelen
3. Weeg de handelingsalternatieven tegen de belangen, waarden en normen
4. Neem een besluit

Wie van ons is getraind om hier mee om te gaan? Bijna niemand toch? Ja, organisaties komen met gedragscodes, maar hoe doe je dat dan in de praktijk? Een van mijn klanten laat alle nieuwe medewerkers deelnemen aan een ethiek training. Gegeven door een externe trainer. Zonder een manager erbij. Oké, maar samen oefenen is natuurlijk nog mooier. Niet in het trainingslaboratorium, maar op de werkvloer, baas en werknemers. Cases uit de praktijk. En met echte oplossingen komen. Hartstikke eng dus.

En dan is er nog stap 5: Toets het besluit tegen universele principes van menselijkheid en rechtvaardigheid. U heeft ze toch wel paraat, hè, die universele principes? Nee? Dan bij deze. De principes van menselijkheid zijn vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, vastgesteld door de VN in 1948. Het gaat om waardigheid, respect voor het leven en gelijkheid. De principes van rechtvaardigheid betreffen gelijkheid en wederkerigheid. Hebben we het over duurzaamheid, dan legt de Earth Charter (http://www.earthcharterinaction.org/content/pages/Read-the-Charter.html) als principes vast: 
1. Respecteer de aarde en het leven in al haar diversiteit.
2. Zorg met begrip, mededogen en liefde voor de gemeenschap van het leven.
3. Ontwikkel democratische maatschappijen die rechtvaardig, met betrokkenheid van iedereen, duurzaam, en vredig zijn.
4. Stel de rijkdom en de pracht van de aarde veilig voor de huidige en toekomstige generaties.

Het mooiste is natuurlijk als je helemaal geen dilemma's meer hebt, of beter gezegd, alleen constructieve en geen destructieve dilemma's. Dit is de soort van win-win-win situatie waar Multiple Value Creation naar streeft, winst voor een of meer aspecten, zonder aan andere aspecten afbreuk te doen. Hoe dat voor elkaar te krijgen, is een onderwerp dat 31 mei op het jaarcongres van Duurzaam Organiseren >Doen! (http://www.duurzaamorganiserendoen.nl/congres/congres) zeker aan de orde komt.

Antonie Reichling is sinds 1992 gevestigd als zelfstandig consultant. Samen met Jan Jonker, hoogleraar Duurzaam Ondernemen aan de Radboud Universiteit Nijmegen, en Wouter Hart, directeur Zin in Werk en organisatie-adviseur bij Brainshare, schrijft hij bij toerbeurt deze column voor SigmaOnline.