Sigmabase homepage

Een kenmerk van de pijl is ook dat we risico's moeilijk kunnen accepteren. Een zeer belangrijke vraag in onze samenleving is hoe we willen reageren op incidenten en daarmee op risico's. We lijken nauwelijks meer in staat om te accepteren dat een bepaalde pijn bij het leven hoort en schieten enorm in de kramp wanneer een incident plaatsvindt of een risico dreigt.

Een belangrijke gedachte binnen het Boeddhisme is ‘leven doet zeer - verzet creëert lijden'. Dit ‘zeer' wordt ook wel uitgelegd als een existentiële pijn - een pijn die nu eenmaal onderdeel is van het bestaan. Het ‘lijden' wordt in de relatie daartoe dan gezien als ‘neurotische pijn' - een pijn die we zelf creëren.

Risicomanagement in optima forma dus. Waarbij de vraag is: welke last is zwaarder: de existentiële pijn die bij het leven hoort of de pijn die we creëren omdat we de existentiële pijn niet kunnen accepteren? Hoe streng willen we de controles op vliegvelden maken om de kans te verkleinen dat er opnieuw via vloeistoffen of metalen voorwerpen een vliegtuig wordt gekaapt? Zeker als we het plaatsen tegenover het gemak waarin het de journalist Alberto Stegman alsnog lukte met een bom het vliegtuig te komen, met een andere bom in de ruimte naast de koningin terecht te komen en een tank van een legerbasis wist te stelen.

Het zijn vaak incidenten waarop we snel in een beheerskramp schieten. Uit angst om kwetsbaar te zijn en binnen een cultuur waarin we graag mensen 'politiek verantwoordelijk' stellen met het gevolg dat zij er alles aan zullen doen om de regelgeving strakker, de bureaucratie dikker, de oplossingen irreëler en de neurotische pijn groter en groter te maken. De aanbevelingen in het rapport over de Hoek van Holland behelsden dat de hele politiecapaciteit er jaarlijks in twee maanden doorheen gejaagd zou zijn, maar de commissie werd gecomplimenteerd met uitstekend werk en de burgemeester zei de aanbevelingen op te zullen volgen.

De cruciale vraag hierbij is wat onze leiders doen. Wanneer politici en de topbestuurders van onze organisaties zich blijven indekken tegen risico's en geen antwoord vinden op de uitdaging die er op dit gebied ligt, zal het leven meer en meer weggeorganiseerd worden uit onze maatschappij en zal ons incasseringsvermogen meer en meer afnemen.

Een mooi alternatief is zeker voor handen.
In België werden op een basisschool door een ‘gek' een paar kinderen doodgeschoten. De directeur kreeg de avond in een bekend nieuwsprogramma de vraag hoe hij er voor ging zorgen dat dit ‘nooit meer zou kunnen gebeuren'. Hij antwoordde dat hij er over had nagedacht en dat hij er achter was gekomen dat pijn bij het leven hoort, dat de kans op herhaling heel klein was en dat het alternatief was dat voortaan alle kinderen door detectiepoortjes naar binnen moesten gaan en gefouilleerd moesten worden. Hij zei dat op zo'n manier dat zowel de journalist als het volk voelden dat in dit geval inderdaad de existentiële pijn geaccepteerd moest worden.

Ook het antwoord in Noorwegen op de verschrikkelijke moorden door Breivik was bewonderenswaardig. Het volk gaf aan nog steeds te willen dat de agenten geen pistolen gingen dragen en de premier riep op om meer democratische vrijheid om de kans zo groot mogelijk te maken dat het niet meer zou gebeuren zonder deze ooit te kunnen uitsluiten.

Wouter Hart is directeur inhoudelijke ontwikkeling bij ZIN in werk en organisatieadviseur bij BrainShare.
Binnenkort verschijnt zijn tweede boek onder de werktitel: ‘De mythe van de beheersbaarheid'. Deze column is een fragment uit dit boek.