Sigmabase homepage

Organisatiedenken kenmerkt zich veelal door het opknippen. De missie wordt opgeknipt via strategische, via tactische en via operationele doelen, naar taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden. De lijn wordt opgeknipt in sectoren, afdelingen, teams en functies. En wanneer daaruit een verknipt gevoel ontstaat, dan knippen we de boel horizontaal op en krijgen we vanuit de procesoriëntatie het bedrijfsvoeringmodel, die via hoofdprocessen, processen en deelprocessen, via procedures naar instructies worden vertaald.

Dit opknippen is tot op zekere hoogte onvermijdelijk en zelfs heel waardevol. Maar het brengt ook een groot risico op versnippering met zich mee. Wanneer het gezamenlijk ankerpunt kleiner is dan het deelbelang van ieder van die deeltjes die ontstaan, gaan subsysteempjes een eigen leven leiden en krijgen ze een eigen bestaansrecht. Een middel wordt een doel op zich. Dit fenomeen leidt tot 'verdraaide organisaties', zoals mijn boek gaat heten dat in oktober bij Kluwer verschijnt.

NS
Een prachtig voorbeeld van het gebrek aan een gezamenlijk referentiepunt verscheen op 1 september jongstleden in de krant. "De NS heeft sinds 1999 voor zeker 250 miljoen euro aan belasting ontweken via een constructie in Ierland."
De grote - maar ook pijnlijke - grap daarvan is natuurlijk dat de NS evenals de Belastingdienst volledig in handen is van het ministerie van Financiën.
Anders geformuleerd denkt het ministerie van Financiën (middels de NS) dat het financieel slimmer is om weinig geld aan een ander (de Ierse belasting) te geven, dan veel geld aan zichzelf (middels de belastingdienst).

De NS is dus zo'n subsysteem dat is losgezongen van het grotere belang - en gaat daardoor perverteren. Precies zoals een operationeel doel averechts kan gaan werken als het niet verankerd is in het grote belang. Precies zoals een losse instructie averechts kan werken wanneer het niet verankerd is in het grote belang.

Wat is eigenlijk de bedoeling?
In het geval van de NS zou je kunnen zeggen dat het grotere ankerpunt het 'Ministerie van Financiën' is. Toch zou ik daar niet voor pleiten. Het grotere belang zou ik niet zoeken in de naam van een organisatie-eenheid, maar in reden van oprichten daarvan. Wat is de bedoeling waarmee het ministerie van financiën is opgericht?

Het ministerie van Financiën is er waarschijnlijk voor bedoeld om Nederland mooier te maken door optimaal gebruik te maken van de bestaande middelen. Iets waar de NS blijkbaar geen verbinding meer mee voelt, omdat ze de bestaande middelen verkleinen door ze door te sluizen naar Ierland.

Wat is het ankerpunt in uw organisatie en hoe sterk is deze magneet geladen?

Wouter Hart is directeur inhoudelijke ontwikkeling bij ZIN in werk en organisatieadviseur bij BrainShare.
Binnenkort verschijnt bij Uitgeverij Kluwer zijn boek 'Verdraaide organisaties'.