Sigmabase homepage

Het nieuwe jaar is begonnen en uiteraard wens ik iedereen een heel mooi en goed jaar toe. De voorzichtige optimistische geluiden aan het einde van zesde (!) jaar van de crisis geeft daar hoop op. Ook al zijn daar kanttekeningen bij te plaatsen. Velen, waaronder ikzelf, hebben al lang voor het uitbreken van de crisis erop gewezen dat de organisatieprincipes van de 20e eeuw hun houdbaarheidsdatum hebben overschreden.

Mijn favoriete bron is daarbij altijd Alvin Toffler geweest, met zijn ‘Future Shock' uit nota bene 1970. Hij wees de opkomst van de informatietechnologie aan als voornaamste driver. In 1970 had ik in ieder geval nog nooit een computer gezien. Onze rekenlinialen (wie weet nog wat dat zijn?) waren betrouwbaarder dan de eerste rekenmachine met elektronische rekenbuizen. Rekentuig waar alleen de hoogste klassen van de HTS, waar ik toen op zat, mee mochten werken. Ook bij het uitkomen van zijn tweede boek, ‘The Third Wave', kon nog niemand zich een idee maken van het internet en wat dat voor ons leven zou betekenen. Iedereen lijkt inmiddels te zijn vergeten dat de echte introductie daarvan nog maar pas in 1995 was. Hoe zou de val van de Berlijnse muur zijn geweest als er toen wel al internet en social media zou zijn geweest?

Hoe dan ook, mijn kleinzoon van vier speelt met de (nog net niet zijn eigen) iPad. En ook voor zijn zusje van anderhalf, die nog niet eens kan praten, is het iets vanzelfsprekends. Dat in contrast met het gejuich dat er bij mijn kinderen opging toen mijn vrouw liet weten dat ze voor haar 65-jarige verjaardag nu toch ook maar zo'n ding wilde hebben. Het is niet onwaarschijnlijk dat haar kleinzoon haar op weg moet helpen. Hoe ziet de wereld - mijn wereld - er over tien jaar uit?

Cassandra-syndroom
De tragiek van mensen als Toffler is dat zij lijden aan het Cassandra-syndroom. Cassandra had van Apolo de gave van het voorspellen van de toekomst gekregen - op voorwaarden uiteraard. Als straf voor haar woordbreuk, voegde Apolo daar aan toe dat niemand haar zou geloven en dat niemand achteraf zou willen toegeven dat ze het voorspeld had. Het beschrijven van het verleden is al niet zonder risico, het voorspellen van de toekomst nog veel minder. Mijn naam is niet Cassandra, toch meen ik dat de toekomst zijn wortels in het heden heeft en er misschien wel wat over te zeggen heeft. Ondanks dat ik me realiseer dat de Black Swan-theorie van Nassim Nicholas Taleb - grote veranderingen komen altijd onverwachts - niet zonder meer weerlegbaar is. 

Periscoop op Europa
Ik leid mijn toekomstverwachtingen af van twee artikelen waar ik aan werk en die ergens halverwege 2014 gepubliceerd zullen worden. Het eerste is een periscoop vanuit bedrijfskundig perspectief op Europa, dat ik samen met Hubert Beusmans schrijf voor het Wetenschappelijk Instituut van het CDA. Het andere gaat over de relatietechnologie en spiritualiteit. Een initiatief van Ben van Lier, Arnold Roozendaal en mijzelf in samenwerking met Inigo Bocken, directeur van het Titus Brandsma Instituut.

Voor de periscoop op Europa hebben we gebruik gemaakt van mijn Vierfasenmodel, met als hypothese dat als de fasen uit het model ook als zodanig gezien worden in de ontwikkeling van Europa, dan zou er, van uit de bedrijfskunde geredeneerd, een verklaring kunnen zijn waarom de toestand van Europa is zoals die is én zouden er een aantal toekomstscenario's kunnen worden geschetst en becommentarieerd. We hebben ruim dertig diepgaande interviews gehouden met vertegenwoordigers van de politieke en intellectuele top van het CDA en personen daarom heen.

De uitkomst is helder. Vertrekkend vanaf WOII, zijn de fasen met het accent op creativiteit, op effectiviteit en op efficiency, duidelijk herkenbaar. Ook helder is dat na ‘Maastricht' de aandacht enkel uitging naar geld en markt (accent op efficiency) en er nagenoeg geen aandacht is besteed aan het socialisatievermogen; wel aan het materieel vermogen en het commercieel vermogen. Gevolg is desinteresse, geen sociaal systeem, geen zelfkennis, teveel nadruk op regelgeving en controle en verwijt van bureaucratie. Op zich al erg, maar het hindert ook de opstap naar de fase van flexibiliteit met meer verantwoordelijkheid op lager niveau. Daarmee ook naar expliciete aandacht voor de groei van het socialisatievermogen. Voldoende socialisatievermogen is een absolute voorwaarde voor het ontwikkelen van het intellectueel en spiritueel vermogen; het vermogen waarmee innovatie wordt gevoed.

Technologie & spiritualiteit
Het andere artikel heeft de titel meegekregen ‘Technology encounters spirituality, what the world doesn't want to know'. Hierin schetsen we technologische ontwikkelingen die leiden tot vragen die met ratio alleen niet meer op te lossen zijn. De wereld van de technologie heeft de wereld van de spiritualiteit nodig, niet alleen om antwoorden te vinden, maar ook en vooral om vooruit te komen. Dat geldt ook voor de wereld van de spiritualiteit, waar men wetenschappelijke verklaringen zal moeten erkennen om vooruit te komen. Kortom, ook de paradigma's van die werelden hebben hun houdbaarheidsdatum overschreden en zullen moeten worden vernieuwd. Als het aan ons ligt, moeten ze vervangen worden door een nieuw paradigma, een nieuwe visie op de wereld waarin we leven en deel van uitmaken.

Het kan niet anders of hier zal het de komende tijd over gaan. Het gedachtegoed dat kwaliteitsmanagement met name in de reeks van summer- en wintercamps heeft ontwikkeld, zou daarbij wel eens van grote waarde kunnen blijken te zijn.

Prof.dr.ing. Teun Hardjono is directeur CSR Academy en hoogleraar Kwaliteitsmanagement en Certificatie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Teun Hardjono treedt op 'zomergast' bij het 18e Nationaal Kwaliteitscongres op 22 mei 2014!