Sigmabase homepage

Sinds 2010 doen we vanuit de Nijmegen School of Management (NSM) op verschillende manieren en met wisselende groepen mensen (toegepast) onderzoek naar die nieuwe vormen van duurzaamheid. Duurzaamheid in een brede betekenis: gebaseerd op sociale, ecologische en economische waarden die samen gemaakt en gedeeld worden. Daardoor ontwikkelen we kennis en inzichten die we op verschillende manieren en met succes delen met mensen in de maatschappij. Belangrijke uitkomst van de onderzoeken in de afgelopen jaren is het concept Nieuwe Business Modellen (NBMs).

Nieuwe Business Modellen
NBMs is een parapluwoord om op allerlei terreinen zich ontwikkelende, nieuwe of vernieuwende transactiearrangementen tussen partijen (burgers, bedrijven en overheid) te benoemen. Dat leidt tot een spannend zoeken naar het vormgeven van dat arrangement tussen burgers (onderling) of burgers met bedrijven en/of overheid. Kern van NBMs is dat (a) de aard van de transactie verandert (van lineair naar circulair), (b) dat de transactiemiddelen breder worden (van mono naar hybride) en (c) dat het participeren in de opbrengsten verandert (van organisatie gebonden naar partijen, direct betrokken in het project). Het uiteindelijke doel van NBMs is het organiseren van collectieve en gedeelde waardecreatie voor de betrokken partijen. Waardecreatie die tegelijkertijd financiële en non-monetaire waarde(n) kan betreffen.

Hybride bankieren
In het kader van een nieuwe reeks projecten in de periode 2013-2014 verkennen wij nu ook de (on)mogelijkheden van transactiemiddelen in NBMs. Simpel uitgangspunt is: mag en kan iemand ook met tijd of energie betalen naast geld? Het gaat dus niet om of-of maar het tegelijkertijd mogen gebruiken van meerdere transactiemiddelen. Dit hebben we vooralsnog benoemd als 'hybride bankieren' (HB). Onderzocht wordt wat uitgangspunten en voorwaarden zijn om te komen tot 'hybride vormen van financieren'. Dit betekent het verkennen van voorwaarden en uitgangspunten met als uiteindelijk doel het ontwikkelen van een toolbox waarin gewerkt kan worden met een mix aan transactiemiddelen zoals tijd, geld, energie of punten.

Tijdbanken, punten en complementair geld
In Nederland is wel een beetje ervaring opgedaan met ‘tijdbanken’ en er zijn steeds meer initiatieven om te werken met lokale munteenheden (zoals de Bataaf, de Makkie of de Luctor) of punten (b.v. Zorgflorijnen). Er bestaan echter nog geen praktijken die kijken naar het combineren van meerdere transactiemiddelen (een hybride mix dus), laat staan dat deze onderdeel zijn van een NBM. Juist dat staat in dit onderzoek centraal. Nu willen we dus weten wat de bouwstenen zijn van een dergelijk 'systeem'. Op welke schaalgrootte zou een systeem ingericht moeten worden? Wat voor configuratie en omvang van partijen is wenselijk?

Die systeem-insteek is van waarde om op een transparante en stabiele manier tussen partijen gebruik te maken van transactiemiddelen. Want telkens blijkt weer dat het lastig is om van een sympathiek keukentafelinitiatief door te groeien naar een volwaardig, volwassen en in de tijd stabiel systeem. Wat vraagt dat aan voorwaarden, aan nieuwe regels en aan principes? Wat aan governance, burgers en instituties? Past dat wel in het institutionele 'geld'-landschap zoals we dat nu kennen? En niet in de laatste plaats zal dit onderzoek vermoedelijk onvermijdelijk ook leiden tot een serie juridische en fiscale vragen. Bij elkaar spannende en complexe vragen waar we zeker met dit onderzoek maar deels antwoorden op zullen krijgen.

Hoe maken we een businesscase?
Uiteindelijk idee van NBMs in combinatie met hybride transactiemiddelen, is te komen tot het anders met elkaar 'financieren' van maatschappelijk en economische relevante projecten (b.v. zorg, energie, voedsel en ...). Wisselende samenstellingen van mensen, partijen en instituties kunnen participeren met een mix van bijvoorbeeld tijd, energie en eventueel geld. Opzet is dat samen investeren, ook samen delen betekent in de opbrengsten en risico’s. Dat klinkt bekend, maar als de een tijd en de ander energie investeert, hoe maken we met elkaar dan een 'businesscase'?

Juist dat is de kern van het te ontwikkelen denken. Want zo samenwerken moet op een stabiele en transparante manier gebeuren. Heeft de continue crisis van de afgelopen jaren juist niet laten zien dat alleen geld niet echt stabiel meer is? Het wordt dus tijd om te gaan werken aan andere vormen van risicospreiding – met andere sets waarden en deels (?) buiten de gangbare systemen en instituties om.

Wie om zich heen kijkt, ziet dat op allerlei plekken in de maatschappij die ontwikkeling prutsenderweg vorm krijgt. Maar het is nog ‘early days’. Werk aan de winkel dus. De resultaten van het huidige onderzoek presenteren wij op een seminar op 9 oktober 2014. Meld u aan voor de nieuwsbrief via www.nieuwebusinessmodellen.info om tijdig te weten waar dat plaats zal vinden.

Prof. dr. Jan Jonker is hoogleraar Duurzaam Ondernemen en werkt aan de Nijmegen School of Management van de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is o.a. auteur van de groene bestseller Duurzaam Denken Doen (Kluwer, 2011) en schreef recent Werken aan de WEconomy (2013). Zijn focus is op het ontwikkelen van concepten en strategien voor duurzaamheid en de fundamentele veranderingen die dat met zich meebrengt. Hij is een veel gevraagd spreker over duurzaam ondernemen. Contact: j.jonker@fm.ru.nl